Những con người một thời sống và làm việc ở Hoàng Sa mà tôi có cơ duyên được gặp giờ đây đã tóc bạc, da mồi. Có không ít người bị bệnh tật nằm liệt một chỗ… Nhưng, trong tâm khảm của họ vẫn cứ tươi nguyên bao kỷ niệm về những năm tháng nơi miền đất phên giậu của Tổ quốc giữa trùng khơi sóng vỗ. Nhớ lại những cái Tết cổ truyền ở Hoàng Sa ngày ấy, ánh mắt của họ cứ sáng lên trong niềm kiêu hãnh, tự hào…
Theo chân Trung tá Huỳnh Tấn Phát, Phó Công an phường Bình Hiên (quận Hải Châu, TP Đà Nẵng), tôi đến nhà ông Võ Như Dân – người đã có hơn 10 năm gắn bó, làm việc tại trạm quan trắc khí tượng ở Hoàng Sa. Nhà ông Dân nằm sâu trong hẻm nhỏ ở tổ 5, phường Bình Hiên, đường đi quanh co, dích dắc. Đón cái Tết Nguyên đán Quý Tỵ – 2013 này, ông Dân đã bước sang tuổi 76. Nhưng, khi nghe tôi hỏi chuyện những năm tháng ở Hoàng Sa, rồi chuyện đón Tết cổ truyền trên đảo, ông lão vẫn rưng rức bao nỗi nhớ.
Ông thủng thẳng bảo: “Tui đã gắn bó với Hoàng Sa từng ấy năm trời và không năm nào tui về ăn Tết cùng gia đình ở đất liền cả. Bây chừ tuổi cao sức yếu rồi, nhưng thỉnh thoảng trong giấc ngủ tui vẫn chiêm bao thấy mình đang ở Hoàng Sa. Tui luôn mơ ước có một ngày nào đó được trở lại Hoàng Sa đón Tết như thuở còn thanh niên, trai tráng…”.
Năm lên tuổi 18, ông Dân được tuyển dụng vào làm công nhân cho một cơ quan khí tượng thủy văn của người Pháp tại Đà Nẵng. Đến năm 1956 thì ông nhận nhiệm vụ ra “trấn giữ” trạm quan trắc khí tượng ở Hoàng Sa. Ông Dân tâm sự: “Ngày ấy, công chức cơ quan khí tượng đều thay phiên nhau ra Hoàng Sa để “đo mưa, đo nắng”. Mỗi chuyến đi phiên từ 3 tháng rưỡi đến 4 tháng. Tuy nhiên, khi gặp thời tiết xấu, biển động thì mỗi phiên kéo dài lên 5-6 tháng là chuyện thường. Những chuyến đi phiên của tui thường vào dịp cuối năm, nên bao nhiêu năm ở Hoàng Sa là tui đón Tết cổ truyền trên đảo bấy nhiêu lần…”.
Chuyến đi đầu tiên xuất phát từ cảng biển Đà Nẵng vào một buổi chiều cuối tháng 9 âm lịch bằng tàu cao tốc. Sáng hôm sau, ông Dân cùng 2 chuyên viên của cơ quan khí tượng thủy văn trong đoàn đặt chân lên đảo. “Khi tàu gần tới nơi, đứng trên tàu phóng tầm mắt về Hoàng Sa, tui đã choáng ngợp trước khung cảnh kỳ vỹ của quần đảo, với vô số hòn đảo lớn, nhỏ, bãi cạn, bãi chìm… nổi giữa một vùng biển màu xanh ngọc. Thảo nào ông cha ta xưa kia đã đặt tên Hoàng Sa, tức là bãi cát vàng, hay cồn vàng ở biển Đông này” – ông Dân nhớ lại…
Ngoài công việc điều chế khí hydro bơm bong bóng, đưa máy quan trắc khí tượng lên không trung, ông Dân còn nấu ăn để phục vụ 4 chuyên viên của trạm quan trắc. Ông kể, những ngày đầu ra Hoàng Sa, ông dành phần lớn thời gian rảnh rỗi đi tản bộ khám phá quần đảo. Đoạn đường từ cầu tàu trạm quan trắc theo hướng Đông chừng 2 cây số có một dinh thự đã đổ nát, được xây dựng từ thời các chúa Nguyễn.
Tác giả và ông Võ Như Dân (bên phải) đang kể chuyện ăn Tết ở Hoàng Sa.
Cũng trên đoạn đường ra dinh thự ấy, có một cột mốc đánh dấu chủ quyền Hoàng Sa là của Việt Nam. Bên cạnh cột mốc là ngôi miếu cổ thờ một tượng đá đen bóng, hình dạng người đàn bà nên gọi là “Miếu Bà”. Miếu thờ hướng về phía đất liền. Tương truyền, trước thế kỷ 17, những ngư dân Việt Nam ra Hoàng Sa ở lại để đánh bắt cá và các loài hải sản, họ đã tạc tượng để thờ cúng. Phía tay trái ngôi miếu là một khu nghĩa địa, chừng trên 30 nấm mộ. Đó là mộ của những người lính thời chúa Nguyễn và cả những ngư dân ra Hoàng Sa trước thế kỷ 17 bị bệnh chết.
Hỏi về những cái Tết cổ truyền ở Hoàng Sa, ông Dân dõi đôi mắt xa xăm. Lát sau ông bảo: “Tết ở Hoàng Sa ngày ấy tuy xa nhà, nhưng vui lắm chú à. Ngày giáp Tết, anh em trạm của tui cũng tập trung gói bánh chưng, bánh tét, làm bánh in… rồi làm thịt gà, thịt vịt. Phía lính đảo thì làm thịt heo. Tối 30 Tết, khi những nồi bánh chưng, bánh tét đã chín, anh em tui vớt bánh trịnh trọng đặt vào mâm, cùng với chè, xôi, rượu, thịt, hương đèn, vàng mã… mang ra cúng tế ở “Miếu Bà” và khu nghĩa địa. Đến thời khắc giao thừa, lính đồn vác súng ra bắn chỉ thiên 3 loạt để “tống cựu, nghênh tân”, chào năm mới…
Tôi tò mò hỏi: Lúc cúng ở Miếu Bà, khu nghĩa địa, hay đón giao thừa ở Hoàng Sa, các cụ khấn vái như thế nào? Ông Dân nghiêm mặt nhìn tôi rồi nhẹ nhàng nói: “Hoàng Sa là của nước Việt Nam mình nên khấn vái phải bắt đầu từ việc xướng tên nước, rồi tới tên vùng đất mình cư ngụ. Vì lẽ đó mà bài văn cúng của anh em tui thường bắt đầu: “Việt Nam quốc, Hoàng Sa xứ…” và tiếp theo là ngày, tháng, năm… Trước mình cúng tế các bậc thần linh, thổ địa bổn xứ, sau là khấn vái hương hồn các anh hùng, chiến sĩ đã hy sinh vì dân, vì nước…”. Thời gian ông Dân làm việc tại trạm quan trắc khí tượng thủy văn ở Hoàng Sa kéo dài cho đến khi Pháp giao Hoàng Sa lại cho chính quyền Bảo Đại quản lý theo công pháp quốc tế; rồi sang thời chế độ Sài Gòn. Năm nào ông cũng ra Hoàng Sa 2 phiên. Mãi tới năm 1969 do bị bệnh, ông mới xin nghỉ việc…
Trạm quan trắc khí tượng ở Hoàng Sa (ảnh tư liệu – chụp năm 1940)
Trong câu chuyện với ông Dân, tôi được biết thêm một số người cùng làm với ông Dân tại trạm quan trắc khí tượng ở Hoàng Sa, như các ông Phạm Miễn, Nguyễn Tấn Yên, Trần Huynh… Hồi ức của ông Trần Huynh (76 tuổi, ở thôn Dương Lâm 2, Hòa Phong, Hòa Vang, TP Đà Nẵng), Hoàng Sa là quần đảo mênh mông, rất đẹp. Nơi đặt trạm quan trắc khí tượng, ngoài khu nhà ở còn có giếng nước, bếp ăn nằm giữa một vùng cây xanh. Trạm quan trắc khí tượng được người Pháp xây dựng rất kiên cố, tường dày ít nhất 2m để có thể chống chọi với bão dữ. Những chuyến đi phiên ra Hoàng Sa của các chuyên viên và nhân viên trạm đều mang theo đầy đủ lương thực, thực phẩm mà 5 người (3 quan trắc viên, 1 vô tuyến điện, 1 phục vụ) ăn 6 tháng vẫn còn dư. Mỗi chuyến tàu từ đất liền ra đảo còn mang theo hàng trăm con gà, vịt để phòng khi hết thực phẩm thì làm thịt ăn dần. Số gà, vịt này được nuôi bằng thịt… ốc gân.
Trên hành trình tìm lại nhân chứng từng đón Tết Nguyên đán ở Hoàng Sa, tôi còn được các đồng chí Công an phường Thạc Gián (quận Thanh Khê, Đà Nẵng) dẫn đường đến nhà ông Trần Văn Hảo ở kiệt H04/7, thuộc tổ 14, Thạc Gián. Ông Hảo bị liệt đã 2 năm nay. Thế nhưng, khi thấy khách đến thăm, ông đã gắng gượng chống tay ngồi dậy tiếp chuyện. Theo lời ông Hảo kể, năm 1968, ông biên chế trong lực lượng Hải quân miền Nam ra bảo vệ biển, đảo Hoàng Sa. Đến ngày 19/1/1974, phía Trung Quốc đổ quân đánh chiếm trái phép quần đảo Hoàng Sa. Trong cuộc chiến đấu không cân sức giữa trung đội của ông và Hải quân Trung Quốc, ông và nhiều anh em bảo vệ đảo bị Trung Quốc bắt đưa về giam ở đảo Hải Nam 3 tháng, sau đó di lý đến Hồng Kông và trao trả lại cho chính quyền Sài Gòn. Nhắc đến Tết ở Hoàng Sa, ông Hảo cười sung sướng: “Tết ở Hoàng Sa vui lắm! Đó là những kỷ niệm không quên được trong cuộc đời tui…”.
Ông Hảo nói rằng, ngày giáp Tết ở Hoàng Sa lính đảo bận tíu tít, người làm thịt heo, kẻ đi câu cá, để cùng nhau liên hoan mừng đón năm mới. Như lời ông Dân kể, những người lính đảo như ông Hảo, năm nào cũng đón giao thừa bằng những tràng súng liên thanh, để báo hiệu về sự sống và chủ quyền biển, đảo của con người Việt Nam trên mảnh đất địa đầu Hoàng Sa giữa mênh mông biển lớn. Sáng mồng một Tết, lính đảo đón những chuyên viên, nhân viên trạm quan trắc khí tượng “xông đất” đầu năm. Và, họ cũng sang “xông đất” trạm quan trắc khí tượng, với những lời chúc an khang, thịnh vượng…
Chiều cuối năm, đi trên con đường ven biển Đà Nẵng dưới ánh nắng xuân vàng rực, ấm áp. Nhìn ra hướng biển Đông mênh mông sương khói xa mờ – nơi ấy có Hoàng Sa – mảnh đất địa đầu của Tổ quốc, bất chợt tôi lại nhớ đến lời kể của những người từng sống và làm việc ở Hoàng Sa ngày trước, khi khấn vái trong lễ giao thừa “tống cựu, nghênh tân”: Việt Nam quốc, Hoàng Sa xứ…
Đà Nẵng, Xuân Qúy Tỵ – 2013
|
CÂU ĐỐI Nhớ binh phu các đội Sôi tâm huyết giống nòi Ngô Thùy Dương Mời tham gia vế đối về Hoàng Sa Nhân dịp Tết Quý Tỵ, Ngô Thùy Dương đưa ra một vế đối về Hoàng Sa, Báo CAND mời bạn đọc tham gia. Ba tác giả có vế đối phù hợp và hay, Báo sẽ có giải thưởng là 100 nghìn đồng; 200 nghìn đồngvà 300 nghìn đồng. Đội Hoàng Sa, đội Bắc Hải sóng gió ngàn trùng đâu quản ngại, quên mình vì biển, đảo thiêng liêng; ………………………………………………………………………………………………………………………………….. |
Long Vân (Báo CAND Tết 2013)
cand.com.vn
Chủ quyền - Lãnh thổ 